Kiedy budzą się potwory?

W czasie zajęć edukacyjnych na temat nietoperzy zawsze zadaję pytanie, jak postrzegamy te zwierzęta? Czy są lubiane, czy też nie, jak wiele jeszcze przesądów i uprzedzeń funkcjonuje w naszej kulturze? Niestety wciąż w wielu odpowiedziach kryje się niechęć lub nawet strach przed tymi małymi ssakami. Jedna z grafik Francisko Goy`i  pod tytułem "Gdy rozum śpi, budzą się potwory", doskonale ilustruje problem.

"Gdy rozum śpi, budzą się potwory" 
Francisko Goya y Lucientes
("Kaprysy" 1779)

W rozwinięciu tytułu autor pisze; "Wyobraźnia pozbawiona rozumu rodzi niemożliwe potwory ()". Na szczęście wiedza na temat nietoperzy się zwiększa, coraz lepiej też poznajemy ich rolę w środowisko naturalnym. W końcu coraz więcej ludzi obdarza sympatiom te skryte i delikatne zwierzęta.  Dla tych ludzi oraz wszystkich zainteresowanych przyrodą Pogórze Ciężkowicko - Rożnowskie jest szczególnie bogatym i interesującym miejscem.

Absolutnie wyjątkowym w naszym rejonie jest Rezerwat "Diable Skały" w Bukowcu, gdzie w Jaskini Diabla Dziura znajduje się jedno z liczniejszych zimowisk podkowca małego (120 osobników).  Ważniejsze stanowiska w regionie to jeszcze Nowy Wiśnicz (około 50), a także Bruśnik, Paleśnica oraz sporadycznie Bobowa i Ciężkowice.

Po katastrofalnym spadku liczebności podkowca małego w Polsce (od 1950 do 1980 roku aż o 90%!), w ostatnich latach sytuacja wyraźnie się poprawiła. Mimo to wciąż należy on do najbardziej zagrożonych i wymagających ochrony gatunków nietoperzy.
Krajową populację szacuje się na około 4500 osobników Ponieważ kolonie letnie tego nietoperza znajdują się prawie wyłącznie na strychach drewnianych kościołów, działania ochronne skupiają się na opiece nad zasiedlanymi obiektami.
W tym zakresie ogromną pracę wykonało Towarzystwo Ochrony Przyrody Pro Natura z panem Rafałem Szkudlarkiem. Do tej chwili przede wszystkim dzięki ich pomocy wyremontowano dla podkowców już 30 kościołów, w tym wspomniane w Bukowcu, Paleśnicy i Bruśniku, za kwotę prawie 5 mln. złotych.

Kolejnym rzadkim i zagrożonym gatunkiem występującym u nas jest nocek Bechsteina. W skali całej Europy temu nietoperzowi grozi wyginięcie. Niemniej jednak na niektórych terenach lokalnie jest dość liczny. Do takich obszarów zalicza się również Pogórze Ciężkowicko - Rożnowskie. Inwentaryzacje z 2006 roku w Bukowcu, Rezerwacie "Skamieniałe Miasto" i przy Dworku I.J. Paderewskiego w Ciężkowicach, wykazały powszechną obecność tego ssaka. Obok nocka Bechsteina i podkowca małego do bardzo rzadkich i cennych gatunków nietoperzy tutaj występujących należy dołączyć nocka orzęsionego i mopka. Na uwagę zasługuje również kolonia rozrodcza nocka dużego w Bobowej (około 50 osobników). Podczas sprzątania strychu. zimą 2008 roku, pryzma guana miała ponad pół metra wysokości. Co roku znajduje tam również około 10 zimujących borowców.

Wojciech Sanek

Więcej informacji o nietoperzach i przesądach z nimi związanych uzyskasz zwiedzając Muzeum Przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków w Ciężkowicach www.muzeum.ciezkowice.pl