Wojnicz

Prastara osada targowa i wczesnośredniowieczny gród kasztelański stąd nazwa posiada liczne poświadczenia źródłowe od XIII w., Woynicze w 1217 r., Woyniz w 1224 r., Woynicz w 1239 r., 1259 r., wg Kazimierza Rymuta i Stanisława Rosponda nazwa dzierżawcza utworzona za pomocą archaicznego słowiańskiego przyrostka -jь od nazwy osobowej Wojnik[2]. Stanisław Rospond zakładał ewentualność wczesnej formy Wojnice, od nazwiska Wojna, skróconej na Wojnic i odmazurzonej na Wojnicz. W XIV wieku ustanowiono tu specjalnego poborcę cła Florzko senior districtus woinicensis. Dokument z 1374 r. wymienia obok Krakowa jako castra et civitates regni Biecz, Sącz (Sądecz), Wiślicę i Wojnicz. W 1388 r. Władysław Jagiełło potwierdził sprzedaż Tarchowa in terra wojnicensi.

Osadnictwo na terenie obecnego miasta przybierało na sile w VIII-IX w., a w X w. osada wojnicka zmieniła swój charakter i znaczenie przez fakt powstania grodu osadzonego przez wojów państwa plemiennego, a następnie polskiego. Jedna z legend natomiast mówi, że w X w. wojowie księcia Mieszka I, czy też Bolesława Chrobrego, wznieśli tu modrzewiowe grodzisko. Od tychże wojów osada otrzymała nazwę Wojnicz. Inna związana z Wojniczem podaje, że nim powstała nazwa Wojnicz, w tym miejscu był gród składający się z trzech osad, o wspólnej nazwie Trojnik.

Wojnicz posiadał prawa miejskie w latach 1278 – 1934, odzyskał je z dniem 1 stycznia 2007 r. 3 października 1655 r. odbyła się tu bitwa.
4000–1700 p.n.e. – przejściowe osadnictwo
1700–700 p.n.e. – trwałe, ale nie ciągłe osadnictwo
700–400 p.n.e. – nietrwałe osadnictwo łużyckie
X wiek – zasiedlenie osady przez wojów drużyny pierwszych władców Polski, wzniesienie wałów grodu
1109 – wzniesienie kościoła pod wezwaniem św. Wawrzyńca, prawdopodobnie z fundacji Bolesława Krzywoustego jako wotum za zwycięstwo pod Nakłem
XII wiek – powstaje kasztelania wojnicka
XIII wiek – istnienie komory celnej i targu
1239 – powitanie Kingi, córki króla Węgier, Beli IV, przyszłej żony Bolesława Wstydliwego; Wojnicz prawdopodobnie wtedy otrzymał prawa miejskie
1278 – pierwsza wzmianka o Wojniczu jako mieście, usypanie wałów miejskich
1349 – przeniesienie miasta z prawa średzkiego na magdeburskie przez Kazimierza Wielkiego
1379 – pierwsza wzmianka w źródłach o zniszczeniu miasta przez pożar
1381 – potwierdzenie praw miejskich przez Ludwika Węgierskiego, Wojnicz staje się siedzibą powiatu, powstaje szkoła parafialna
13 września 1394 - wizyta królowej Jadwigi
1427 – zatwierdzenie przywilejów mieszczan przez Władysława Jagiełłę
1465 – wyniesienie probostwa do godności prepozytury, powstanie szkoły kolegiackiej, wzniesienie parafialnego kościoła św. Wawrzyńca w stylu gotyckim
1485 – zniszczenie miasta przez drugi pożar
1503 – uchwalenie na sejmiku Laudum Wojnickiego Ziemi Krakowskiej dotyczącego pospolitego ruszenia
1527 – wydanie zezwolenia przez Zygmunta Starego na budowę pierwszego mostu na Dunajcu przez mieszczan
1530 – założenie Cechu Wielkiego za zgodą Zygmunta Starego
1575 – po raz pierwszy potwierdzony murowany ratusz w rynku, z wieżą, dzwonem i zegarem
3 października 1655 – pomiędzy wojskami polskimi a szwedzkimi zostaje stoczona bitwa pod Wojniczem
19 marca 1657 – wkroczenie do miasta wojsk Rakoczego i jego spalenie
1702 – rajtarzy szwedzcy podpalają miasto z powodu odmowy płacenia kontrybucji Szwedom przez mieszczan
1732 – przywłaszczenie dochodów miasta przez starostę Jakuba Karwowskiego
1739 – powstanie dużego browaru na przedmieściu Zamoście
1751 – utworzenie rozległego archidiakonatu wojnickiego
23 marca 1752 – spłonięcie kolegiaty św. Wawrzyńca
1753 – odbudowa kolegiaty i budowa kaplicy w stylu późnobarokowym
1767 – malowanie fresków rokokowych w kolegiacie przez Jana Neyderfera
1772 – dostanie się pod rządy austriackie w wyniku I rozbioru
1773 – konsekracja kolegiaty przez biskupa krakowskiego Ignacego Kajetana Sołtyka
1800 – Wojnicz staje się siedzibą powiatu wchodzącego w skład cyrkułu bocheńskiego
1831 – zniszczenie miasta i ratuszu przez pożar, budowa pomnika św. Floriana w rynku
1851 – powstanie sądu powiatowego, przekształconego później w grodzki
1856 – budowa Kolei galicyjskiej im. Karola Ludwika, omijającej miasto
1867 – likwidacja powiatu wojnickiego
1895 – pożar miasta
5 listopada 1918 - władze miejskie ogłosiły odzyskanie niepodległości i odrodzenie państwa polskiego
21 października 1928 – wizyta prezydenta Ignacego Mościckiego
1 kwietnia 1935 – utrata praw miejskich
6 września 1939 – wkroczenie wojsk hitlerowskich i okupacja
1942 – masowe aresztowania do obozów koncentracyjnych, eksterminacja Żydów
18 stycznia 1945 – wyzwolenie miasta spod niemieckiej okupacji
1 stycznia 2007 – odzyskanie praw miejskich
18 stycznia 2007 – oficjalne uroczystości związane z odzyskaniem praw miejskich, wizyta premiera Jarosława Kaczyńskiego
9 lipca 2007 – otwarcie obwodnicy w ciągu drogi krajowej nr 4

Barokowy (z gotyckim prezbiterium) kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca (XV w.) z zabytkowym wyposażeniem[4]
Drewniana dzwonnica przy kościele parafialnym (XVI w.)
Drewniany kościół pw. św. Leonarda (wzniesiony lub przebudowany w XVII w.)[5]
Neogotycki pałac Dąmbskich (XIX w.), w którym zgromadzono galerię obrazów oraz bogatą kolekcję rycin, monet i medali. Zbiory Dąbskich w 1903 r. przewieziono do Rzeszowa, gdzie do dzisiaj znajdują się w Muzeum Okręgowym. Biblioteka wojnicka zasiliła natomiast zasoby Biblioteki Jagiellońskiej[6].
Wały grodziska (X-XI w.) – tzw. "wały kasztelańskie", rozbudowane w XIII-XV w. częściowo zniszczone w okresie od poł. XVII do końca XIX w.
Plebania z l. 1865 – 1867, neorenesansowa
Kaplica Matki Boskiej Loretańskiej (1905 r.)i dozorcówka przy bramie wjazdowej
Park dworski z 2 poł. XIX w.
Dom – przy Rynek 2, z XVIII/XIX w. piętrowy, murowany
Dom – przy Rynek 3, z XVIII/XIX w. piętrowy, murowany z sienią przejezdna na parterze
Dom – przy Rynek 4, z końca XVIII w. piętrowy, murowany z sienią w przyziemiu
Dom – przy Rynek 11, z XVIII/XIX w. parterowy, murowany z sienią
Dom – przy Jagiellońska 1, z 1 poł. XIX w – dawny zajazd, adaptowany na koszary pod koniec XIX wieku
Pomnik Niepodległości, zwany też Pomnikiem Poległych Wojniczan (1934 r.)
Cmentarz komunalny, założony pod koniec XVIII w., z wieloma zabytkowymi nagrobkami
Cmentarz wojskowy nr 282 przy ul. Loretańskiej obok Kaplicy Matki Boskiej Loretańskiej
Obiekty nieistniejące[edytuj]

Ratusz - z końca XV w., spłonął w 1831 r. i nie został odbudowany.
Browar - działający na przedmieściu Zamoście, zniszczony podczas działań wojennych I wojny światowej
Synagoga - wzniesiona pod koniec XIX w. w miejscu gdzie obecnie znajduje się Dom Grodzki (u zbiegu ul. Długiej i Warszawskiej, spalona podczas II wojny światowej
Symbole miasta[edytuj]

Herb Wojnicza – Herbem Gminy Wojnicz jest w błękitnym polu tarczy godło przedstawiające św. Wawrzyńca w barwie cielistej i srebrnym perizonium na biodrach, rozciągniętego na złotej kracie, po bokach której litery S i L Sanctus Laurentius – Święty Wawrzyniec takiejże barwy.

Herb nawiązuje do najstarszego wezwania miejscowego kościoła z XI w. Najstarsza zachowana pieczęć z postacią św. Wawrzyńca pochodzi z 1504 r. Herb w obecnej formie został zatwierdzony uchwałą Rady Gminy w 1994 r. Został on plastycznie opracowany przez Dariusza Dessauera z UMCS w Lublinie. Herb pełni podwójną funkcję: jest znakiem miasta i jednocześnie znakiem gminy.
Flaga Wojnicza – składa się z trzech stref: strefa górna złota (zastępowana barwą żółtą), pośrodku pas srebrny (zastępowany bielą), a strefa dolna jest błękitna

Zasłużeni wojniczanie[edytuj]
Marcin z Wojnicza – w latach 1448-1449 dziekan Akademii Krakowskiej.
Michał z Wojnicza – profesor astronomii na Akademii Krakowskiej i altarysta przy kolegiacie wojnickiej.
Michał z Bystrzykowa Paryżanin – profesor Akademii Krakowskiej i jej rektor w latach 1513-1514. Autor wielu dzieł o tematyce filozoficznej i teologicznej. W latach 1497-1520 prepozyt kolegiaty w Wojniczu.
Stanisław Janaszowic – syn wojnickiego szewca, profesor Akademii Krakowskiej, proboszcz w Zalasowej. Zmarł w Wojniczu w 1676 r.
Wojciech Kluszewski – kasztelan wojnicki 1779 r., wielkorządca krakowski.
Teofil Żebrawski (1800-1887) – kartograf, budowniczy, historyk. Profesor, usunięty z Uniwersytetu w Krakowie z powodów politycznych. Współwydawca dzieł Jana Długosza.
Władysław Jordan (1819-1891) – pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik walk o niepodległość Polski, adiutant generała Józefa Bema w Armii Siedmiogrodzkiej. Spoczywa na cmentarzu w Wojniczu.
Dr Wiktor Łowczowski (1865-1939) – lekarz, pracował w Wojniczu od 1895 aż do śmierci. Twórca Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Wojniczu.
Gustaw Łowczowski (1897-1984) – generał brygady Wojska Polskiego, legionista, uczestnik bitwy pod Łowczówkiem. Uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej, kampanii francuskiej (1940) i kampanii włoskiej (1944-1945). Dowódca III Brygady Strzelców Karpackich, która wyzwoliła Bolonię. Zmarł w Londynie, skąd jego prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na Cmentarzu Legionistów w Łowczówku.
O. Antoni Mirochna (1908-1989) – franciszkanin. Do zakonu wstąpił w wieku 20 lat, wyjechał wraz z Św. Maksymilianem Kolbe do Japonii, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie i przyjął imiona zakonne Mieczysław Maria. W 1940 został przełożonym klasztoru założonego przez Św. Maksymiliana Kolbe w Nagasaki. Założył nowe zgromadzenie zakonne, SS Franciszkanów Rycerstwa Niepokalanej, któremu zlecił opiekę nad niepełnosprawnymi. A. Mirochna został uhonorowany wysokimi odznaczeniami japońskimi, m.in. Orderem Skarbu. Zmarł w Kognai koło Nagasaki.
Ks. Jan Królikiewicz (1927-1991) – społecznik, założyciel koła PTTK i Izby Regionalnej w Wojniczu, autor wielu publikacji na temat Wojnicza.
Jerzy Chumiński – (1934-2001) – nauczyciel matematyki, społecznik. Twórca i redaktor naczelny Zeszytów Wojnickich, założyciel i prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej.
prof. dr hab. Józef Szymański (1931-2011) – historyk, rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w latach 1982-1984. Specjalista w zakresie nauk pomocniczych historii oraz znawca dziejów społeczeństwa wczesnego średniowiecza. Współpracownik oraz Honorowy Członek Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Wojnickiej. Inicjator serii wydawniczej Biblioteczka Historyczna zawierającej źródła do dziejów Wojnicza (ponad 30 wydawnictw).

Ludzie związani z Wojniczem
Kazimierz Brodziński – polski poeta i publicysta
Seweryn Goszczyński – polski poeta, publicysta, działacz niepodleglościowy

Źródło: wikipedia

Zobacz również: 

Oficjalny serwis Gminy Wojnicz.