Skamieniałe Miasto

Skamieniałe Miasto to jedna z najbardziej znanych atrakcji wschodniej części woj. małopolskiego. Rozrzucone gęsto na stoku wzniesienia na południe od centrum Ciężkowic zgrupowanie skał od dawna funkcjonowało w świadomości tutejszej ludności jako miejsce nieprzychylne, zamieszkiwane przez bardzo złe moce. Ci którzy zapuszczali się w to ustronne miejsce opowiadali o fantastycznych kształtach skał wiążąc ich powstanie z niezwykłymi wydarzeniami.

W czasach kiedy ludzie nie posiadali naukowych instrumentów oglądu świata, swoistą formą interpretacji zjawisk i zmian w środowisku były właśnie legendy (Wróbel S., 1998). Nazwa rezerwatu wiąże się z jedną z opowieści o powstaniu skamieniałego grodu. „Skamieniałe Miasto” jest największą przyrodniczą atrakcją Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego, najbardziej znaną i popularną.

W 1931r. „Skamieniałe Miasto” zostało uznane za zabytek przyrody. Ochroną objęto wówczas 30,49 ha. Rezerwat powołano Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w dniu 12 lipca 1974 roku. Rezerwat zajmuje 14,91 ha powierzchni w obrębie którego wyróżnić możemy cztery położone w niewielkiej odległości od siebie enklawy.

Ochroną prawną objęto szereg wychodni skalnych zbudowanych z piaskowca ciężkowickiego wraz zroślinnościąporastającą skały i ich otoczeniem. Wychodnie rozrzucone są na długości 700 m począwszy od strzegących od strony zachodniej „Skamieniałego Miasta” położonych bezpośrednio nad Białą „Czarownicy” i skały „Ratusz”, aż po najwyżej usytuowaną niemalże na szczycie kulminacji Skałki 367 m n.p.m.

Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie trzech zespołów leśnych. Są to: kontynentalny bór mieszany jest zbiorowiskiem lasu sosnowo – dębowego stosunkowo ubogiego florystycznie, podgórska dąbrowa acydofilna i jodłowy bór mieszany.

Występowanie wielu drzewostanów leśnych na terenie stosunkowo niewielkiej powierzchni stanowi o znacznej różnorodności florystycznej i fitosocjologicznej. Takie zróżnicowanie spowodowane jest różnorodnością warunków glebowych, a w efekcie znaczne zróżnicowanie gatunków roślin. Na obszarze rezerwatu stwierdzono występowanie 124 gatunków roślin naczyniowych (bez mchów, wątrobowców i porostów). Spośród nich 16 gatunków objętych jest ochroną prawną (ZPKPwT, 2006). Ze względu na niewielką powierzchnię, znikomo wykształcone piętro podszytu oraz znaczną penetrację terenu przez turystów wśród zamieszkujących rezerwat zwierząt brakuje gatunków z

wierząt o dużych rozmiarach. Bogaty jest natomiast świat owadów i ptaków. Wśród bezkręgowców na uwagę zasługują barwne motyle, trzmiele, chrząszcze. Na terenie rezerwatu bardzo często obserwować można mrówki z rodzaju gmachówka. Występują w bardzo dużej ilości na skale „Ratusz”, gdzie znajduje się tablica informacyjna z opisem dotyczącym gmachówki.

Wygląd najbardziej znanej wychodni „ziemi tarnowskiej” „Czarownicy” nawiązuje do ludowych wyobrażeń wiedźm. Przypisywano tym kobiecym postaciom nadludzkie moce, umiejętności sprawowania kontroli nad innymi. Stawały się przez to przedmiotem wielu legend i podań. Nie inaczej było i tym razem. Skała o charakterystycznym profilu to czarownica ukarana za złorzeczenie księdzu jadącemu z komunią świętą do umierającego.
Usytuowanie przy drodze wojewódzkiej nr 977 z Tarnowa do Krynicy powoduje, że wiele osób zwraca uwagę na jej charakterystyczny profil. Dzięki swej popularności jest symbolem Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego.

Z położoną po sąsiedzku wychodnią również wiąże się bardzo ciekawa legendarna opowieść. Rajcy jeszcze nie skamieniałego natenczas miasta zamiast troszczyć się o los grodu czas przeznaczali na urządzanie hulaszczych zabaw, pijaństwie i rozwiązłym prowadzeniu. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Zamienieni z pełniącym siedzibę racjów urzędzie w skałę „Ratusz” umierali w ogromnym cierpieniu bo choć chcieli ugasić pragnienie nie byli w stanie zaczerpnąć wody z przepływającej tuż obok rzeki.

Powrócą do świata żywych tylko wówczas gdy przepływająca u podnóży skały Biała dosięgnie szczeliny znajdującej się na jej wierzchołku.

Z każdą niemal wychodnią w „Skamieniałym Mieście” wiąże się jakaś legenda. A to o rycerzu - skąpcu, który ze swej zachłanności pilnując wejścia do groty w której przechowywał niegodziwie zgromadzony skarb umarł z pragnienia, a innym razem o pustelniku któremu jako jedynemu prawemu pozwolono opuścić miasto przed skamienieniem, a to o księdzu który grając w kości z diabłem przegrał kościół który również skamieniał (Iwanie R., 1998).

Największą i najbardziej okazałą wychodnią „Skamieniałego Miasta” jest „Grunwald”. Pierwotną nazwę „Piekło” wychodnia ta zawdzięcza „Tajemniczej Szczelinie”, gdzie według legendy raz w roku pojawiać się mają ogromne skarby. Obecna nazwa nadana została w 500 rocznicę bitwy z pod Grunwaldem. Tablicę pamiątkową, wykutą w skale w 1910 r. ufundował I.J.Paderewski.

Wchodząc do rezerwatu mijamy źródło „zdrowej wody” o którym tak zwykł mawiać wielki muzyk, patriota (Pulit F., 1993). Szlak prowadzi wyłożoną kamieniem drogą do jedynego miejsca w rezerwacie gdzie można w specjalnie przygotowanym do tego miejscu zapalić ognisko. Trochę dalej dochodzimy do Warowni Dolnej i Górnej. Na tej drugiej odnaleźć możemy XIX – wieczne inskrypcje eksplorujących ten teren. Krótkim szlakiem dość możemy do jaskiń w powstałym na potrzeby budowy linii kolejowej kamieniołomie. Dalej wyobraźnia podpowiada nam nazwy kolejnych skał. Rozpoznajemy bez problemu skały Orzeł, Pianino, Pieczarki, Żółw, Flakon, Piekiełko i Borsuk. Napotykamy dalej kolejno niewielkie „Baranki” i ostro zakończone „Piramidy” – oberwane fragmenty większej skały zamykającej „Lisi Wąwóz”. Na wychodni ograniczającej „Lisi Wąwóz” znajduj się korzeń o wygiętym kształcie przypominający formą „Aligatora”. Mijamy stojącą samotnie „Pustelnię” i dochodzimy do „Baszty Paderewskiego”. Nazwa została nadana wysokiej ambonie w 1985 r. w 125 rocznicę urodzin artysty. Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne wmurowało tablicę upamiętniającą pamięć wielkiego polityka i pianisty. Przechodzimy obok „Cyganki” i „Grzybka” i dochodzimy do polany z której ukazuje się nam widok w kierunku południowym na Zborowice w Dolinie Białej, Góry Grybowskie – najbardziej na zachód wysuniętej Beskidu Niskiego i Beskid Sądecki. Dochodzimy do ostatniej na naszej trasie wychodni „Skałki z krzyżem” na którą wejść można poprzez wąską, ciasną szczelinę. Z góry roztacza się panorama na Ciężkowice i Dolinę Białej a w głębi najbardziej na północ wysuniętą część Pogórza Rożnowskiego. 

Zobacz również: 

Praktyczny serwis turystyczny na temat Skamieniałego Miasta.

Strona Muzeum Przyrodniczego K. i W. Tomków w Ciężkowicach.

Legenda o powstaniu Skamieniałego Miasta. 

Multimedialne wędrówki z przewodnikami po Skamieniałym Mieście.