Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy

Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy położony jest w południowo - wschodniej części woj. małopolskiego i zajmuje przeszło 17,5 tys. ha powierzchni. Został utworzony w roku 1995. Wchodzi w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego.

Obszar parku obejmuje najcenniejsze pod względem przyrodniczym, krajobrazowym oraz kulturowym fragmenty Pogórza Rożnowskiego oraz zachodnią część Pogórza Ciężkowickiego, rozdzielone doliną rzeki Białej.

W krajobrazie Parku dominują dwa równoległe do siebie ciągi wzgórz pomiędzy Dunajcem a Białą. Podłoże geologiczne budują utwory fliszowe (głównie piaskowce, łupki i zlepieńce) należące do płaszczowiny śląskiej.

O atrakcyjności, a także znacznych walorach naukowych, dydaktycznych i turystycznych Parku decydują: interesująca budowa geologiczna, urozmaicona rzeźba terenu, występowanie cennych, naturalnych zbiorowisk roślinnych, wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i grzybów, licznych źródeł wód mineralnych, bogactwo fauny, niski stopień degradacji środowiska przyrodniczego oraz wiele interesujących zabytków kultury materialnej.

Wśród najcenniejszych elementów przyrody nieożywionej Ciężkowicko - Rożnowskiego Parku Krajobrazowego należy wymienić zgrupowanie interesujących form skalnych w rezerwacie przyrody nieożywionej "Skamieniałe Miasto" w Ciężkowicach, a także pojedyncze twory skalne - niektóre objęte ochroną w formie pomników przyrody. Są to: "Wieprzek" w Jastrzębi i Jar "Wodospad" w Ciężkowicach. Na terenie Parku, w paśmie wzgórz od Policht do Filipowic, występują liczne źródła wód siarczkowych, a w Słonej i Bieśniku kilka źródeł z wodą chlorkową. Do osobliwości geologicznych należy również występowanie w rejonie wsi Ruda Kameralna eksploatowanych w średniowieczu niewielkich złóż rud żelaza.

Najcenniejszym składnikiem szaty roślinnej Parku są zbiorowiska leśne z dobrze zachowanym, naturalnym układem przestrzennym i składem gatunkowym zgodnym z siedliskiem. Wyraźnie zaznaczona jest strefowość zbiorowisk roślinnych przeważa piętro pogórza, a na kilku wzniesieniach, powyżej 500 m n.p.m., wykształcił się skrawek regla dolnego. W drzewostanach dominują: buk zwyczajny, jodła pospolita, sosna zwyczajna oraz dąb szypułkowy. Panującym zbiorowiskiem leśnym jest zespół żyznej buczyny karpackiej. Niższe położenia na zboczach i u podnóży wzgórz zajmują zwykle dość dobrze zachowane lasy jodłowe. Najcenniejsze, dosyć dobrze zachowane, a przy tym typowe dla Pogórza Karpackiego ekosystemy leśne chronione są w rezerwacie leśno - krajobrazowym "Styr".

Na terenie Ciężkowicko - Rożnowskiego Parku Krajobrazowego stwierdzono występowanie 40 gatunków roślin chronionych. Wręcz pospolicie rosną tu takie gatunki, jak: podrzeń żebrowiec, pióropusznik strusi, skrzyp olbrzymi, storczyk szerokolistny, wawrzynek wilczełyko, parzydło leśne oraz widłaki: goździsty i jałowcowaty. Zdecydowanie rzadszymi gatunkami są: wroniec widlasty, kłokoczka południowa czy kruszczyk błotny.

Można tu znaleźć również gatunki znajdujące się na "Liście roślin zagrożonych w Polsce", posiadające status gatunków rzadkich lub narażonych na wyginięcie. Są to: buławnik wielkokwiatowy, buławnik mieczolistny i storczyk plamisty. Na szczególną uwagę zasługuje również występowanie na terenie Parku wielu chronionych i rzadkich gatunków grzybów, w tym m.in. szyszkowca łuskowatego, soplówki jodłowej, maczużnika nasięźrzałowego, maczużnika główkowatego, a nawet gatunków nowych dla Polski, takich jak Antrodiella parasitica, Skeletocutis biguttulata, dzbanuszek pióropusznikowy Woldmaria crocea (M. Piątek "Wstępny plan ochrony rezerwatu "Styr").

Bogactwo, duże zróżnicowanie nisz ekologicznych oraz niewielki stopień przekształcenia środowiska na obszarze Parku stwarzają doskonałe warunki do bytowania i rozwoju różnorodnej fauny, z wieloma chronionymi, rzadkimi, a nawet ginącymi gatunkami. Wśród owadów na szczególną uwagę zasługują chrząszcze, takie jak pachnica dębowa, biegacz fioletowy czy biegacz zielonozłoty; motyle: paź żeglarz, paź królowej, mieniak tęczowiec oraz bardzo rzadki motyl nocny "zmierzchnica trupia główka". Spośród płazów na terenie Parku najliczniej występują: żaba trawna, kumak górski, ropucha szara, salamandra plamista, rzadkie są natomiast rzekotka drzewna i traszki, zwyczajna oraz grzebieniasta. Nie brak tu również gadów, takich jak: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka żyworodna i padalec zwyczajny. Przez obszar Parku przepływa kilka rzek leżących na pograniczu dwóch krain rybnych: krainy pstrąga i krainy brzany. Stąd też, dzięki znacznej czystości wód powierzchniowych, Park odznacza się dużą różnorodnością ryb.

Teren Parku posiada także bogatą awifaunę, ok. 100 gatunków ptaków gnieżdżących się i ok. 40 gatunków zalatujących i przelotnych. Najciekawsze gatunki gniazdujące, to: krogulec, dzięcioł czarny, kruk i bocian czarny. Spośród wielu rzadkich i chronionych gatunków ssaków żyjących na terenie Parku wymienić należy popielicę, orzesznicę i podkowca małego jednego z najrzadszych nietoperzy w Polsce.

Ciężkowicko - Rożnowski Park Krajobrazowy to nie tylko walory przyrodnicze. Bogata przeszłość historyczna pozostawiła na tym terenie wiele cennych pamiątek w postaci zabytków kultury materialnej. Są to zabytkowe kościoły, dwory, domy, liczne cmentarze żołnierskie z okresu I wojny światowej, będące świadectwem ciężkich walk pozycyjnych przechodzącego frontu. Teren Parku, tak jak obszar całego Pogórza, obfituje w różnorodne, ciekawe i często zabytkowe kapliczki.

Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, a celem jego utworzenia jest ochrona, zachowanie, popularyzacja i upowszechnienie tych wartości. Aby umożliwić realizację funkcji dydaktycznych i naukowych Parku zorganizowano na jego terenie Ośrodek Edukacji Ekologicznej w m. Polichty - Sucha Góra. Znaczne walory przyrodnicze i kulturowe, duża dostępność terenu, liczne piesze i rowerowe trasy turystyczne, a przy tym wszystkim nieskażona przyroda - to wszystko zachęca do samodzielnego odkrywania bogactw Parku.